گفت و گو با محسن عنایتی کارگردان انیمیشن «بنیامین» 

مجله اینترنتی کولاک: انیمیشن «بنیامین» به کارگردانی آقای محسن عنایتی و تهیه‌کنندگی آقای مصطفی حسن‌آبادی است. این فیلم محصول گروه پویانمایی «ندای موعود» و به همت هنرمندان کاشانی است. برای آشنایی بیشتر با این پروژه گفت‌وگویی با «محسن عنایتی» کارگردان این انیمیشن انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

قبل از «بنیامین» چه می‌کردید؟
قبل از بنیامین چند کار کوتاه انیمیشن ساختیم. آن‌ها عمدتاً سفارشی بودند و به واسطه آن‌ها مشغول یادگیری و تجربه بودیم. همان کارهای کوتاه کمک زیادی کرد که به شرایط امروز برسیم.

آیا تحصیلات آکادمیک هم در زمینه انیمیشن دارید؟
چند نفر دور هم جمع شدیم که هیچ‌یک تحصیلات آکادمیک در این زمینه نداشتیم. من خودم عضو انجمن سینمای جوان بودم و بچه‌های دیگر نیز هریک به طریقی به سینما و انیمیشن ارتباط پیدا می‌کردند؛ اما هیچ‌یک دانشجوی گرافیک و انیمیشن نبودیم. انیمیشن شرایطش با سینما متفاوت است و حتی کلاس خاصی هم برای آموزش نبود. تمام اطلاعات فنی کارها را از طریق اینترنت به‌دست می‌آوردیم. تلاش دیوانه‌واری داشتیم! صبح تا شب کار می‌کردیم و طی چند سال توانستیم به حد تولید یک انیمیشن بلند برسیم. واقعاً باید بگویم کهاین راه را از صفر شروع کردیم.

کمی درباره موضوع این انیمیشن توضیح می‌دهید؟
موضوع فیلم تاریخی است. انیمیشن برعکس فیلم رئال محدودیت لوکیشن ندارد و همین امتیازی بود که به ما قدرت تخیل بیشتر می‌داد. برای همین فضای تاریخی را انتخاب کردیم. پس از مدتی اسپانسری پیدا شد که آن هم علاقه‌مند به همین فضا بود و نهایتاً کار را شروع کردیم. برش تاریخی درباره زمان فرعون است. دنبال داستانی کودکانه بودیم که دراین بازه زمانی جای بگیرد. سوژه‌ای پیدا کردیم و آن را دراماتیزه کردیم؛ خروجی‌اش فیلم بنیامین شد.

درباره شخصیت «بنیامین» و «عاشر» توضیح می‌دهید؟
از ابتدای کار دنبال شخصیتی آسیب‌پذیر بودیم که قصه را شروع می‌کند و در ادامه اتفاقی(دستگیری مادرش) برایش رخ می‌دهد. بنیامین برده فرعون است. او از جایی شرایط بد خودش را ارتقا می‌دهد. جالب است که با همکارانم معتقدیم بنیامین داستان خودمان است. هیچ کس ما را تحویل نمی‌گرفت؛ اما امروز از آن سختی‌ها به این مرحله رسیده‌ایم. پی‌رنگ این فیلم بلوغ است. بچه‌ها دوست دارند در سینما بخندند. برای این که فضای فیلم کمی تلطیف و مفرح شود کاراکتر «عاشر» را طراحی کردیم. این شخصیت جا افتاد و بخش زیادی از قصه با او پیش می‌رود. رابطه دوستانه‌ای بین بنیامین و عاشر شکل می‌گیرد که جذابیت‌های زیادی دارد.

همیشه این بحث مطرح می‌شود که انیمیشن‌های ما برای کودکان است یا با موضوع آن‌ها؛ بنیامین چگونه است؟
این موردی که گفتید در کشورمان خیلی مطرح می‌شود. در سینمای انیمیشن دنیا به کارهای دیزنی و پیکسار علاقه زیادی دارم. بررسی کردم و متوجه شدم این‌ها به هیچ وجه رنج سنی ندارند.
یعنی از یک کودک تا یک پیرمرد مخاطب فیلم‌هایشان هستند؛ کودک جذب کاراکترها و پیرمرد درگیر نوستالژی‌اش می‌شود.

البته همین شیوه کار فیلمنامه‌نویس را سخت نمی‌کند؟
از جهتی سخت‌تر می‌شود؛ اما جذابیت کار هم بالاتر می‌رود. این‌گونه دست فیلمنامه‌نویس برای پرداخت به سوژه‌های مختلف بازتر می‌شود. شخصاً قبل از کار ریتم تدوین را آماده می‌کنم تا مخاطب خردسال همراه فیلم شود و حوصله‌اش سرنرود.
اگر این کار را نمی‌کردیم با مسأله فیلم‌های دیگر روبه‌رو می‌شدیم. در جشنواره امسال دو فیلم انیمیشن دیگر هم داریم.
تا جایی که اطلاع دارم هیچ کدام به‌سمت جذب مخاطب کودک نرفته‌اند. محدود کردن کار به ضرر خودمان است. شخصاً به تنها چیزی که فکر می‌کردم مخاطب بود.
به هرحال مخاطب اولیه انیمیشن کودکان هستند و به همین خاطر دنبال خلق کاراکترهایی بودیم که برای بچه‌ها جذاب باشد، اما قصه کار جوری است که از کودکان تا بزرگسالان درگیرش خواهند شد.

پس تمام سنین می‌توانند مخاطب این فیلم باشند؟
بله، دقیقاً همینطور است.

برای دوبلاژ از دوبلورهای مشهوری استفاده کرده‌اید؛ از نحوه انتخاب آن‌ها بگویید؟
کاری در این سطح نیاز به دوبلاژی قوی دارد. برای این کار دو انتخاب داشتیم؛ اول این که به سراغ بازیگران برویم و دوم این که از دوبلورهای حرفه‌ای استفاده کنیم. استفاده از بازیگران در دوبلاژ انیمیشن در خارج از کشور، کاری مرسوم است؛ اما نکته مهم این است که آن‌ها خودشان دوبلور هستند.
در ایران اینطور نیست و بازیگران توانایی این کار را ندارند. برای این که کار لطمه نبیند به سراغ انتخاب دوم، یعنی استفاده از دوبلور رفتیم. چهره‌های هنر دوبله ایران مانند چنگیز جلیلوند، ناصر طهماسب، اکبر منانی، سعید مظفری، مریم شیرزاد و… در این انیمیشن صداپیشگی می‌کنند. مدیریت دوبلاژ این فیلم برعهده امیر زند است. موسیقی بنیامین توسط بهزاد عبدی ساخته و توسط ارکستر ویرتوزهای کیف در اوکراین
اجرا شده است.

بنیامین را در قیاس با دیگر انیمیشن‌های ایرانی در چه جایگاهی می‌دانید؟
تقریباً بیشتر انیمیشن‌های ایرانی و خارجی را نگاه کرده‌ام. غالباً مشکل کارهای ایرانی این است که قصه‌گو نیستند. مخاطب اصلی انیمیشن کودک و نوجوان است و آن‌ها ضدپی‌رنگ این جور مسائل را نمی‌دانند. برایشان قصه است که مهم است. سرلوحه کار دیزنی و پیکسار مخاطب است و ما هم همین مسیر را رفتیم.

در قیاس با انیمیشن‌های خارجی چطور؟
در بخش قصه‌گویی که استاندارد خوبی داریم. در موضوع مسائل فنی و گرافیکی باید بگویم که ما امکاناتی داشتیم که در یک بازه زمانی محدود قابل استفاده بودند. بخش‌هایی بود که اگر همکارانم کمی زمان بیشتری داشتند انجام می‌دادند، اما زمان اجازه نداد. ما دنبال ساخت سه کار یادگاری در یک کارنامه ۴۰ساله کاری نیستیم که هیچ کس هم آن را نبیند. ما دنبال تولید کار خوبیم. به خاطر محدودیت زمانی از خیلی بخش‌ها گذشتیم؛ اما با این حال فیلم‌مان به لحاظ فنی قابل قبول است و تنها ممکن است آن‌ها که خیلی حرفه‌ای هستند، بتوانند مواردی را مطرح کنند. به نظرم حتی مخاطبان حرفه‌ای انیمیشن هم از کار راضی خواهند بود!