ای عزیز من دهن لقی نکن!+طنز

اسماعیل امینی

حافظ می‌فرماید:

دی عزیزی گفت: حافظ می‌خورد پنهان شراب

ای عزیزِ من! نه عیب آن بِه که پنهانی بوَد

خاطرتان جمع باشد این بیت را از اینترنت پیدا نکرده‌ام. از روی دیوان حافظ خاطر مجموع نوشته‌ام از صفحه ۴۵۰.

این کتاب را شفیع شجاعی ادیب تالیف کرده در این کتاب بیش از ۲۰ نسخه چاپی دیوان حافظ با هم تطبیق شده و آن را انتشارات فاخر چاپ کرده است.

حالا ببینیم طنز این بیت کجاست؟

معنی بیت که خیلی ساده است. دیروز عزیزی گفت: حافظ پنهانی شراب می‌خورد. حافظ هم به آن عزیز می‌گوید: …لابد منتظرید حرف حافظ را برای‌تان تکرار کنم.

به کلمه «عزیز» توجه کنید. این عزیز، همان کسی است که خبرچین است، آنتن است، دهن‌لق است، فضول کار مردم است، آدم‌فروش است. اما حافظ به او می‌گوید: عزیز! حتی در مصرع دوم هم تکرار می‌کند: ای عزیز من! تأثیر و گزندگی این (عزیز من) از صد تا فحش بیشتر است.

یکی نیست بپرسد: ای عزیز من! اگر حافظ پنهان می‌خورَد، تو از کجا خبر داری؟ یا دروغ می‌گویی، یا خودت هم این‌کاره‌ای.

حافظ هم به آن (عزیز من) همین را می‌گوید:

ای عزیز من! نه عیب آن به که پنهانی بوَد؟

نکته اصلی طنز، همین‌جاست. حافظ می‌گوید: ای عزیزِ من اگر به نظرِ تو شراب خوردن عیب است، پس من حق دارم که عیبم را پنهان کنم.

به قول سعدی:

گناه کردن ِ پنهان بِه از عبادت فاش

اگر خدای‌پرستی هواپرست مباش

پیدا کردن نشانی این بیت سعدی با خودتان.

اگر با شعر و زبان حافظ آشنا باشید، لابد بارها شده که بعد از خواندن بیتی از حافظ و بعد از آن که خیال‌تان راحت می‌شود که معنایش را فهمیده‌اید، یک دفعه یک جای شعر به شما چشمک می‌زند و می‌گوید: بیشتر دقت کن! هم به تک‌تک کلمات و هم به جملات و طرز خواندن آنها و هم به معنی‌ها و تناسب‌ها.

ای عزیز من نه عیب آن به که پنهانی بوَد؟

یعنی ای آنتن فضولِ بدبخت! وقتی که درباره دیگران بدگویی و سخن‌چینی می‌کنی، پیش از هر چیز، دهن‌لقی و فضولی و عیب‌های دیگر خودت را آشکار می‌کنی.

آیا برایت بهتر نیست که حرف نزنی و سخن‌چینی نکنی که عیب‌هایت پنهان بماند؟

ای عزیزِ من نه عیب آن به که پنهانی بوَد؟ / خط خطی