سیر تا پیاز در مورد عقیقه کردن در اسلام که لازم است بدانید

عقیقه چیست؟

عَقیقه، به سنت قربانی کردن در روز هفتم ولادت فرزند، برای حفظ او از بلاها گفته می‌شود. بنابر احادیث، عقیقه از سنت‌ها و سیره مورد تأکید معصومین بوده است. عقیقه احکام و آدابی در زمینه نحوه انتخاب حیوان، چگونگی ذبح و شرایط مصرف گوشت آن دارد.

عقیقه براى فرزند مستحبّ مؤکّد است، البتّه براى کسانى که قادر بر آن باشند و بعضى از علما آن را واجب مى‌دانند و بهتر آن است که در هفتمین روز تولّد فرزند انجام شود واگر انجام نشود تا زمان بلوغ فرزند بر پدر وبعد از بلوغ تا آخر عمر بر خودش مستحبّ است.

اهمّیّت عقیقه:

در احادیث معتبر فراوانى آمده است که: عقیقه بر کسى که صاحب فرزندى شود واجب است (ولى حق آن است که جزءِ مستحبّات مؤکّد است).

فلسفه و زمان عقیقه:

۱. در احادیث بسیارى آمده است که فرزند در گرو و رهن عقیقه است. یعنى اگر عقیقه نشود در معرض انواع بلاها خواهد بود.

۲. در حدیثى معتبر از امام صادق علیه السلام مى‌خوانیم که فرمود: «هرگاه پسر یا دخترى متولّد شد روز هفتم برایش گوسفند یا شترى عقیقه کن وهمان روز برایش نام (نیکى) انتخاب بنما وموهاى سرش را بتراش و به وزن موهایش طلا یا نقره صدقه بده».

۳. حضرت رضا علیه السلام فرمود: «پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله در روز ولادت امام حسن و امام حسین علیهم السلام در گوش آنان اذان گفت و حضرت فاطمه سلام الله علیها در روز هفتم ولادت آن بزرگواران برایشان عقیقه کرد و ران گوسفند را به همراه یک اشرفى به قابله داد».

شرایط عقیقه:

عقیقه اگر شتر باشد باید پنج ساله یا بیشتر و اگر بز باشد یک ساله یا بیشتر و اگر گوسفند باشد حدّاقل شش ماهه یا بیشتر واگر هفت ماه تمام باشد بهتر است ومى‌بایست بیضه‌اش را نکشیده بلکه نکوبیده باشند. ومغز شاخش شکسته نباشد وگوشش را نبریده باشند وکور وزیاد لاغر نباشد ولنگ نباشد به حدّى که راه رفتن برایش مشکل باشد.

(ولى) در حدیثى معتبر آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود: «عقیقه همچون قربانى نیست وشرایط آن را ندارد، بنابراین هر گوسفندى باشد کفایت مى‌کند، زیرا هدف گوشت آن است هر چند اگر چاق‌تر باشد بهتر است». (واین نشان مى‌دهد که بیان اوّل به جنبه‌هاى مستحبّى نظر دارد).

دعاى هنگام ذبح گوسفند

۱. در حدیثى معتبر آمده است که امام صادق علیه السلام فرمود: «به هنگام ذبح گوسفند این دعا را بخوانید: بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، اَللّهُمَّ عَقیقَهٌ عَنْ فُلانٍ (به جاى فلان، نام کسى را بگوید که برایش عقیقه مى‌کنند) لَحْمُها بِلَحْمِهِ وَدَمُها بِدَمِهِ وَعَظْمُها بِعَظْمِهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْها وِقاءَ آلِ مُحَمَّدٍ».

۲. در حدیثى دیگر آمده است که خواندن این دعا را سفارش فرمود: «بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَالْحَمْدُ للهِِ وَاللهُ اَکْبَرُ، ایمانآ بِاللهِ، وَثَناءً عَلى رَسُولِ اللهِ، وَالْعِصْمَهُ لاِمْرِهِ، والشُّکْرُ لِرِزْقِهِ، وَالْمَعْرِفَهُ بِفَضْلِهِ عَلَیْنا اَهْلَ الْبَیْتِ».

سپس اگر فرزند پسر باشد بگوید: «اَللّهُمَّ اِنَّکَ وَهَبْتَ لَنا ذَکَرآ وَاَنْتَ اَعْلَمُ بِما وَهَبْتَ وَمِنْکَ ما اَعْطَیْتَ وَکُلُّ ما صَنَعْنا فَتَقَبَّلْهُ مِنّا عَلى سُنَّتِکَ وَسُنَّهِ نَبِیِّکَ وَرَسُولِکَ صلی الله علیه و آله وَاخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطانَ الرَّجیمِ لَکَ سَفَکْتُ الدِّماءَ لا شَریکَ لَکَ وَالْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمینَ. اَللّهُمَّ لَحْمُها بِلَحْمِهِ وَدَمُها بِدَمَهِ وَعَظْمُها بِعَظْمِهِ وَشَعْرُها بِشَعْرِهِ وَجِلْدُها بِجِلْدِهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْها وِقاءً لِفُلانِ بْنِ فُلانٍ وبه جاى فلان بن فلان نام کسى که برایش عقیقه شده وپدرش را ببرد».

۳. در روایت معتبر دیگرى آمده است که امام صادق علیه السلام این دعا را به هنگام ذبح کردن عقیقه سفارش کرد: «یَا قَوْمِ اِنِّى بَرِىءٌ مِمَّا تُشْرِکُونَ اِنِّى وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذِى فَطَرَ السَّمَـوَاتِ وَالاَْرْضَ حَنِیفًا مُسْلِمًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلاَتِى وَنُسُکِى وَمَحْیَاىَ وَمَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لاَ شَرِیکَ لَهُ وَبِذلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ اَللّهُمَّ مِنْکَ وَلَکَ، بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَاللهُ اَکْبَرُ، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَقَبَّلْ مِنْ فُلانٍ وبه جاى فلان، نام فرزند را ببرد سپس گوسفند را سر ببرد».

حکم مالیدن خون عقیقه بر نوزاد

در احادیث بسیار از مالیدن خون عقیقه بر سر نوزاد نهى شده واین کار از خرافات جاهلیّت شمرده شده است.

چگونگی تقسیم عقیقه:

مستحب است بعد از سر بریدن عقیقه، استخوان‌هایش را نشکنند، بلکه از بندها جدا کنند، ولی استحباب دفن کردن استخوان‌هاى عقیقه و بعضى از کارهایى که در بعضى جاها مرسوم و معروف است، ثابت نشده و مدرکى ندارد.

مستحب است یک ران یا یک سوم و یا یک چهارم گوسفند را به قابله دهند، اگر قابله مادر بزرگ پدری نوزاد باشد، یا از افراد تحت تکفّل وی باشد، چیزی به قابله داده نمی‌شود، و اگر فرزند بدون قابله متولد شد، آن‌را به مادر فرزند می‌دهند و مادر آن‌را به هر کسی که خواست می‌دهد و بقیّه گوشت را بین مؤمنان نیازمند تقسیم کنند، اما بهتر آن است که بقیّه را لااقل با آب و نمک بپزند و گوشت آن را حدّاقل به ده نفر از مؤمنان، اطعام کنند هر قدر بیشتر باشند دارای فضیلت بیشتر است.

سنّت است که پدر و مادر و هر کسی که خرجش به عهده پدر آن طفل است و عیال او محسوب می‌شوند – مانند فرزندان – از گوشت عقیقه نخورند، همچنین بهتر آن است که از طعامی که در آن پخته باشد نخورند، و خوردن مادر از آن گوشت کراهت بیشتری دارد اما اشکالی ندارد که مادر از گوشت عقیقه به همسایه فقیرش بدهد.

خوب است تراشیدن موی سر فرزند و صدقه دادن به طلا یا نقره، به وزن آن موها و عقیقه نمودن در روز هفتم هم زمان، انجام شود، ولی مستحب است که اوّل، سر فرزند را بتراشند و بعد عقیقه انجام دهند.