نقد فیلم عنکبوت با بازی محسن تنابنده + نکات خواندنی

نقد فیلم عنکبوت را در این مطلب می خوانید. فیلم سینمایی “عنکبوت” به نویسندگی اکتای براهنی و کارگردانی ابراهیم ایرج زاد در سکوت خبری ساعتِ صفر دو روز مانده به پایان جشنواره فیلم فجر در سالن سینمای رسانه‌ی جشنواره فیلم فجر اکران شد. با وجود آنکه فیلم در لیست انتخاب برای شرکت در بخش مسابقه نبود اما فرصت اکران برای اهالی رسانه را یافت.

این فرصت شاید بهانه‌ای شد تا مشخص شود که عنکبوت واقعا فیلم خطرناکی از نظر مضمونی نیست و می‌توانست از کاندیدهای اصلی سیمرغ های فجر باشد. عنکبوت که بر اساس ماجرای حقیقی زندگی سعید حنایی، قاتل عنکبوتی مشهد ساخته شده بی شک فیلم قابل دفاع و قابل توجهی ست. معایب تعصب بیجا، مجازات خودسرانه دیگران و نسبت جرم به افراد بدون رعایت قانون و داوری قانونی مسئله‌ای ست که عنکبوت به خوبی به  آن پرداخته و نسبت به آن واکنش نشان داده است.

عنکبوت از انسانیت و مجازات مناسب جرم و به قدر کفایت و نه افراط صحبت می‌کند و هشدار می دهد. فیلمنامه‌ی فیلم با ظرافت ویژه‌ای شخصیت اصلی مرد یعنی کاراکتر سعید حنایی را پرداخته است. بازی محسن تنابنده در نقش سعید حنایی به قدری جزئیات دارد که شاید بتوان گفت بهترین بازی او در طی کارنامه کاری ش است. تنابنده در عنکبوت با بازی چشم‌های خود شخصیت عجیب و رعب آوری را ارائه می دهد که علاوه بر صداقت درونی کاراکتر با خودش برای اهداف و نیت درونی ش ما را از جزئیات رفتاری خود به عنوان مخاطب او به وحشت می اندازد.

نمونه درخشانش در سکانسی ست که تصمیم می‌گیرد اولین قتل را مرتکب شود. تنابنده با همین چشم ها تعصب را بدون هیچ دیالوگ اضافه ای به ما نشان می‌دهد. نمونه اش هنگام نشستن داخل تاکسی ست، لحظه ی فاصله گرفتن از زن مسافر که تنابنده مراقب است بدنش به بدن او برخورد نکند و نیز قبل از آن زمانی  که به موسیقی در حال پخش از ضبط راننده معترض می شود.

عنکبوت به یک منش معترض است و آن تفکر از بین بردن بجای اصلاح است. مواجهه کاراکتر حنایی به عنوان قاتل عنکبوتی و ایدئولوژی رفتاری ش پاک کردن صورت مسئله بجای یافتن راه حل و پاسخ برای آن است. عنکبوت به همین علت است که نه تنها برای جامعه کنونی مضر است بلکه بسیار لازم و ضرروی ست. پخش این فیلم می‌تواند معایب افراط و عمل خودسرانه و بدون رجوع به قانون را نشان دهد. عنکبوت فیلمی ست که از قانون دفاع می کند. بی شک انتظار می رود حالا کسانی که مدافع قانون و رعایت آن هستند برای اکران هرچه بهتر این فیلم تلاش کنند.

کارگردانی فیلم قابل دفاع و به دور از ذوق زدگی ست. در این فیلم کارگردان فضا را شناخته است و برای ارائه جنایت و ژانر جنایی گام های درستی در دکوپاژ برداشته. همین اندازه که ذوق زدگی تازه کارها را در فیلمسازی ندارد و دوربین را بیهوده پشت سر سوژه هایش از این طرف به آن طرف نمی برد نشان از خام نبودن او و شناخت ژانری ست که برای ساخت انتخاب کرده است. او در صحنه های قتل بیهوده دوربین را پشت سر قاتل نبرده و از نماهای روی شانه ی او استفاده نکرده، با او هم جهت نشده و همذات‌پنداری نکرده است. این یعنی که فیلمساز می‌داند کجا و چطور می تواند کاراکترش را با انتخاب زاویه و جای درست دوربین برای ما شخصیت پردازی کند.

اینکه برخی به نمایش صحنه های قتل و نشان دادن خشونت قاتل در فیلم معترض باشند به هیچ عنوان با نگاه سینمایی قابل دفاع نیست. فیلمساز ژانر خود را انتخاب کرده. ژانر جنایی بدون نمایش قتل و اعمال قاتل دیگر اسمش ژانر جنایی نیست! . نکته‌ی مهم این است که فیلمساز از این اعمال دفاع نکرده بلکه معایب آنرا کنکاش کرده است. بهتر است اجازه دهیم مقوله‌ی ژانر لااقل با چنین فیلم‌هایی پای خودش را به سینمای ایران باز کند. ژانر راه نجات گیشه های سینما در تمام دنیا بوده است و شاید حالا فرصت آن است که سینمای ایران نیز با ورود ژانر های متفاوت این فرصت را تجربه کند.

موسیقی فیلم کارکرد دارد و به ژانر و فضا سازی به خوبی کمک کرده است. عنکبوت گرچه در تارهای تلخی گرفتار شد و فرصت حضور در جشنواره را نیافت اما اهالی رسانه و صاحب نظران می‌توانند با هم اندیشی و نگاه دوباره ای به این فیلم نتیجه گیری بهتری داشته باشند. عنکبوت رجوع به قانون را دعوت می‌کند و نسبت به عمل خودسرانه هشدار می‌دهد. بهتر است همه برای اهمیت قانون و نمایش آن در فیلم ها تلاش کنیم. شروعش می تواند با حمایت از عنکبوت باشد./ مهدی اصغری ازغدی