چرا گاهی عبادت کردن لذت بخش نیست؟

اگر بخواهیم از عبادت لذت ببریم، باید از مال حرام به شدّت بپرهیزیم.پ رستش، نوعی رابطه است که بین انسان و معبود او تحقق پیدا می کند. انسان، این نوعِ خاص از رابطه را که ستایشگرانه و سپاسگزارانه است، تنها با خدای خود برقرار می کند. چنین رابطه‌ای بین انسان و غیر خدا، نه شدنی است و نه جایز؛ چرا که صورت کامل این ارتباط عبادی، آگاهانه و دارای ملاک و معیار بودن آن است.

شناخت خدای یگانه، به عنوان کاملترین ذات، با کاملترین صفات و منزّه از هر گونه عیب و نقص و نیز شناخت رابطه او با جهان، واکنشی را در انسان ایجاد می‌کند که از آن به پرستش و عبادت تعبیر می‌شود و با توجه به این ویژگی است که هیچ مخلوقی در مقام پرستش، نمی تواند معبود انسان واقع شود. از این رو، قرآن کریم تأکید می کند و اصرار می ورزد که پرستش، مخصوص خداست و باید برای خدا باشد و هیچ گناهی هم مانند شرک به خدا نیست.

حسّ پرستش و نیاز به عبادت یکی از اصیل ترین تجلّیات روح و مهم ترین ابعاد وجود آدمی است. مطالعه آثار به جا مانده از زندگی انسان در طول تاریخ، نشان می دهد که هر جا انسان بوده، پرستش هم وجود داشته است؛ گرچه شکل و نوع و روش عبادت و پرستش و معبودها، تغییر یافته است.

بر این اساس، می توان گفت پرستش و عبادت ، در وجود انسان ریشه دارد و پیامبران الهی هم اصل پرستش را نیاورده‌اند؛ بلکه نوع پرستش را به انسان آموختند و آنها را از پرستش و عبادت غیرخدا باز داشتند. بر این اساس، پیام قرآن این است که ای انسان، ربّ خود و پروردگارت را بپرست که او تو و جهانیان را آفریده است و زمام امورشان را به دست دارد.

اما با تمام این گزاره‌ها سوال اینجاست که با توجه به اینکه انسان به صورت فطری عبادت را دوست دارد، چرا ما از عبادت خود لذت نمی‌بریم؟ کسی که جز حلال نمی‌خورد و جز به حلال نمی‌اندیشد، حتما از عبادت لذت می‌برد.

حضرت آیت الله جوادی آملی در پاسخ این سوال می‌فرمایند: گرایش به خدا فطری است؛ ولی شهوت و غضب هم، به عنوان ابزار کار در نهاد ما وجود دارد. انسان عاقل این دو را تعدیل می‌کند؛ نه تعطیل؛ ولی انسان جاهل شهوت و غضب را امیر فطرت خویش می‌سازد و به این ترتیب، فطرت در میان غرایز دفن می‌شود و از فطرت مدفون نیز کاری ساخته نیست: “وَ قَد خَابَ مَن دَسَّیهَا۱٫ هر که نفس خویش را با گناه پرورید، ناکام ماند”.

اگر کسی نفس ملهمه را که به توحید گرایش دارد، دفن کند، دیگر اثر آن را نمی‌بیند و از عبادت خود لذت نمی‌برد. اگر بخواهیم از عبادت لذت ببریم، باید از مال حرام به شدّت بپرهیزیم. کسی که جز حلال نمی‌خورد و جز به حلال نمی‌اندیشد، حتما از عبادت لذت می‌برد.

همان‌طور که انسان گرفتار سرماخوردگی و گرفتگی بینی، از بوی خوش لذت نمی‌برد، و چشم ضعیف و کم نور، لذت مشاهده مناظره زیبا را در نمی‌یابد، انسان گنه‌کار نیز از عبادت لذت نمی‌برد. تنها فطرت شفاف و شکوفا، از عبادت لذت می‌برد.