حجاب شرعی چیست و محدوده آن کجاست؟

وحید خلیفه ، مجله اینترنتی کولاک

چندی پیش مناظره ای بین پژوهشگر و محقق دینی آقای امیرحسین ترکاشوند (مولف کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبرص) و دکتر ابراهیم سوزنچی دانشیار دانشگاه باقر العلوم در موسسه فهیم قم برگزار شد. دو طرف ضمن تبیین دیدگاه های خود به نقد نظر یکدیگر نیز پرداختند. بخشی از انتقادات ترکاشوند بیان مشکلات اساسی دیدگاه سنتی به مقوله حجاب به این شرح بیان شد:

– غفلت ازکارکرد تزیینی و زیبایی محورانه جامه و لباس که قرآن خواستارشده (حجاب زنان قاجارکه حجاب ایده آل فقهی است هدم این کارکرد است.)

– نظر قطعی و صریح شان درباره ی زن این است که او مطلقا نباید از خانه بیرون آید و باید پرده نشین شده و درخانه حبس شود.

– مردان را با وضع احکام بسیار محدود کننده درخصوص زنان به سمت بی ظرفیت شدن سوق دادند و آستانه تحریک شان را به صفر رساندند.

– تفاوت وحشتناک میان حجاب مردان با حجاب زنان نزدیک به صد در صد است.

همچنین ترکاشوند دلایلی بر حول محور های ذیل بر وجه شرعی نداشتن روسری و وجه تشریفاتی آن و رسومی و آدابی تشخصی و عرفی بودن مطرح کرد:

– معافیت کنیزان مسلمان از حجاب

– جواز معافیت زنان یائسه و پنجاه سال به بالا از آن

– رسم بودن برداشتن روسری در مجالس سوگ و عزاداری

– معافیت زنان ذمی و غیرمسلمانی که در جامعه مسلمانان زندگی می کنند

– ستر اجمالی سر و موضوعیت نداشتن خصوص مو

– پذیرش معافیت زنانی که تن به روسری نمی دهند

تلاش ترکاشوند بر پایه فضاسازی مکان/ زمان عصرجاهلیت معطوف شده است مانند ذکر این روایت:

«زنی انصاری با موهای آراسته و شانه زده، وارد خانه ی رسول خدا شد. او همسر و فرزندی به خود ندیده بود و از طرفی علاقه ی وافری به حضرت داشت پس برخلاف رسم زمانه که مردان خواستگار زنان بودند خود از پیامبر خواستگاری کرد.

آیا زن به خاطر موهای نمایان و آراسته اش مرتکب گناه شده بود و باید پیامبر او را در دنیا و آخرت لعن می کرد؟ یا آیا زن چنانکه از روایت بر می آید بابت نمایان بودن موها و آراسته بودنش مرتکب گناهی نشده باشد که لازم باشد رسول خدا او را در دنیا نهی از منکری کند و در آخرت وعده عذاب سنگین دهد؛ بلکه برعکس حضرت در حق این زن دعا کرده و وعده بهشت برین را به وی داد.»

درمقابل نقدهای سوزنچی مطرح گردید:

موارد مطروحه درکتاب ترکاشوند با حذف و تقطیع روایات و همچنین پرداختن به جریان غیرمستند تاریخی همراه است. در مثال مکشوف العورت دیدن پیامبر در سن ۲۵  و یا ۳۵ سالگی به وضوح مشخص است که توسط راویان آل امیه به منظور تنزل جایگاه پیامبر روایت گردیده است.

همچنین برپایه روایت های تاریخ و کتب صحیحه حدیث وجوب پوشش سر زنان در حدود سال هفتم بعد از هجرت نازل شد یعنی حدود۲۰ سال بعد از بعثت پیامبر(ص) و نزول وحی برای همین طبیعی است که قبل از این تاریخ مواردی بتوان یافت که زنی بدون روسری حاضرشده باشد و پیامبر هم چیزی نگفته باشد. بنابراین تا وقتی حرامی تشریع نشده نهی هم صورت نمی پذیرد.

با منطق ترکاشوند چون تشریع تحریم شرب خمر و شراب به تدریج وحی گردید پس نوشیدن شراب هم درحال حاضر جایز است. درخصوص حبس زن درخانه نیز عین عبارت «استحباب حبس المراءت فی بیتها» است که به هیچ عنوان وجوب استنباط نمی شود و این از قلت تبحر ترکاشوند در پرداختن و استخراج فهم روایی است.

به هر روی ماحصل مناظره این بود که پروژه ضروری نواندیشی دینی بدون شناخت و نقدعلمی سنت راه به ادعاهای روشنفکرانه غیرعلمی خواهد برد و این بدفهمی منجر به ایجاد حجاب ها و موانع تازه ای بر سرراه پژوهش و علمی نگری خواهد شد. بدیهی است که مرقومه فوق و گزارش مناظره صدرالاشاره به هیچ عنوان منافی قوانین نظام اسلامی درخصوص حجاب نیست و از مطالب و نقدهای خوانندگان استقبال خواهدشد.

*کارشناس فقه اسلامی