علت حقیقی درجات شدت گرمی و سردی خورشید از چیست؟

خورشید در باور امروزی به شکل کروی است، اما نظر حکیم ابن سینا چنین نیست و تغییرات درجه حرارت خورشید در فصل های گوناگون را به علت شکل خاص خورشید میداند.

حکیم ابن سینا:

اینک علت حقیقی درجات شدت گرمی تابش و کم و زیاد بودن آن را بیان میکنیم:

خورشید را به شکل استوانه ای در نظر میگیریم که بتدریج بشکل مخروطی درمی‌آید. تابش نور از تمام جسم خورشید انجام میگیرد. بخشی از این اشعه که از راس مخروطی می آید چنان است که از مرکز جسم خورشید تابیده، بر مقابل خود فرود می‌آید.  بخشی از تابش از پهنای خورشید یا از طرف پیرامون یا نزدیک به کناره های جسم خورشید می‌آید.

حدت و شدت تابش در آن بخشی است که از مخروط می‌آید، چه گرمی از هر طرف به این نقطه روی آور است.

لیکن تابشی که از کناره های استوایی برمیخیزد و فرو می‌ریزد این شدت و حدت را ندارد و از تابش مرکزی ضعیفتر است.

ما که ساکنان خطوط عرضی شمالی هستیم وقتی به تابستان میرسیم یا روبروی راس مخروطی هستیم و یا نسبتا به آن نزدیک شده ایم، این روبروئی برای ما دوام میکند. لیکن در زمستان اشعه ای که بر ما میتابد از نزدیک کناره دور خورشید است، به همین علت است که روشنایی خورشید در تابستان بیشتر از زمستان است، با اینکه فاصله جایگاه ما تا خورشید در تابستان که خورشید در اوج بلندی است نسبت به فاصله ما با خورشید در زمستان بیشتر است.

بیان نسبت این نزدیکی و دوری را از لحاظ کیفی و کمی در رشته ستاره شناسی که در حکمت جزئی از ریاضیات است می توان یافت،

همچنانکه بیان سبب شدت گرما را که از شدت تابش ناشی میشود نیز میتوان در رشته طبیعی که جزئی از علم حکمت است جست و جو کرد.