استفاده از نماد های چینی در کیش

مردم جزیره کیش هم مانند دیگر نقاط ایران با ویروس مهلک و همه گیر کرونا دست و پنجه نرم می کنند. به همین دلیل، از روز های نخست تیر ماه که شیوع کرونا دوباره حالت بحرانی به خود گرفت، کمپین هایی برای ترویج ماسک زدن و رعایت اصول بهداشتی در کیش شروع شد.

از این رو مسئولین شهری استفاده از مینیاتور ها و برخی المان های شهری را دستور کار قرار دادند، ۵ طرح از نماد های شهری و ۴ مینیاتور برای پیوستن به پویش «من ماسک می زنم» انتخاب و تا ششم تیر ماه روی برخی تابلوهای تبلیغاتی مکان های مختلف شهر نصب شد. یکی از مینیاتور های انتخاب شده برای این کار، مینیاتور «مرد جوان» اثر محمد یوسف، مهم ترین شاگرد رضا عباسی بود که در خیابان سنایی جزیره کیش نصب شد.

چند روز از این موضوع نگذشته بود که شایعه ای در خصوص جزیره کیش مطرح و بعد از مدتی تکذیب شد، ای ن ماجرا حاکی از واگذاری جزیره کیش به کشور چین بود. شباهت ظاهری این مینیاتور به نگارگری های چینی سبب شد که مردم و منتقدان گمان کنند تصویر استفاده شده در این بنر، یک نماد چینی است و با شایعات مطرح شده ارتباط دارد.

اما حقیقت این موضوع چیز دیگری بود و این نقاشی متعلق به یک نگارگر ایرانی عصر صفوی بود. در ادامه متن قصد داریم حقیقت این ماجرا را بررسی کنیم و ببینیم که مردم نسبت به آن چه واکنشی نشان دادند، اگر از علاقمندان به کسب اطلاعات در این زمینه هستید و یا قصد سفر با تور کیش را دارید در ادامه با ما همراه باشید.

حقیقت ماجرای استفاده از نماد های چینی در کیش چه بوده؟

بنری که از آن برای یادآوری اهمیت ماسک زدن به مردم، در کیش استفاده شده است، یک نگارگری چینی نیست و توسط هنرمندی ایرانی به نام «محمد یوسف» در عصر صفویه نگارگری شده است. اما یک سوال ایجاد شده است و آن هم شباهت ظاهر این نگارگری، به چینی ها و سبک های آنان است.

علت این موضوع به سال ها قبل تر از صفویه و به زمان حمله مغول به ایران باز می گردد. ایلخانان مغول، نخستین بار نگارگری شرقی را وارد ایران کردند و و تاثیر نگارگری چینی بر هنر ایرانی سال های سال باقی ماند. دانستن این موضوع روشن می کند که سازمان منطقه آزاد کیش از نماد های غیر ایرانی استفاده نکرده است.

سعید پور علی، معاون فرهنگی_اجتماعی سازمان منطقه آزاد کیش، در گفتگو با «شهروند» در این رابطه گفته است که برداشت ها درباره این مینیاتور اشتباه بوده و این اثر و دیگر آثار استفاده شده کاملا ایرانی هستند و هدف از استفاده از آن ها فرهنگسازی در رابطه با رعایت اصول بهداشتی در برابر ویروس کرونا بوده است.

وی همچنین گفت در راه فرهنگ سازی برای پیشگیری از رفتار های پرخطر که منجر به شیوع بیشتر کرونا می شوند، مهم ترین وجوهی که به نظرمان رسید، بهره بردن از ظرفیت های فرهنگی و هنری مثل موشن گرافیک و پیام های تبلیغاتی بود. نظارت بر رفتار بدون فرهنگسازی، روند کندی دارد.

محمد یوسف کیست؟

محمد یوسف الحسینی یا حسینی مصور، هنرمند عصر صفوی (قرن دهم) است که یکی از نقاشان مکتب اصفهان بوده است. وی شاگرد و پیرو سبک رضا عباسی بود و در آثارش، کتاب آرایی و نقاشی های تک برگی دیده می شود.

وی در زمان شاه عباس دوم و شاه صفی می زیست. محمد یوسف و دو هنرمند دیگر که همکاران او به نام های محمد قاسم و محمد علی نگارگر، پیروان سبک رضا عباسی بودند که به عقیده برخی، آخرین نقاشان مکتب نقاشی اصفهان هستند.

همچون نقاشی «مرد جوان» که در کیش مورد استفاده قرار گرفت، موضوع دیگر آثار این سه تن نیز عموما زن ها و مرد های ایستاده و نشسته، دراویش، حیوانات و پرندگان هستند. وی در حدود سال ۱۰۴۲ هجری شمسی از دنیا رفت.

مهم ترین اثر محمد یوسف به راستی همان شاهنامه ای است که همراه با محمد قاسم آن را تصویر کرده است، این اثر هم اکنون در موزه آستان قدس مشهد نگهداری می شود. نام محمد قاسم و محمد یوسف در خیلی از کارهایشان کنار هم دیده می شود.

همچنین ۵۵ نگاره در دیوان حافظ که در موزه استانبول نگهداری می شود، اثر این نگارگر برجسته است. همچنین برخی از نگاره های شاهنامه قرچغای خان نیز به تشخیص نسخه شناسان متعلق به محمد یوسف و محمد قاسم است. نگاره گل و مرغ که اکنون در کاخ گلستان نگهداری می شود نیز منتسب به اوست. گفتنی است که نسخه اصلی نقاشی «مرد جوان» اکنون در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری می شود.

واکنش مردم نسبت به استفاده از نماد های چینی در کیش

با توجه به شایعه هایی که اخیرا درباره واگذاری جزیره کیش به چینی ها در فضای مجازی پخش شده بود، مردم کیش هم بعد از دیدن این بنر ابتدا فکرشان به همین سمت رفته بود و کمی ناراحت شده بودند، اما رفته رفته با توضیحاتی که بعدا منتشر شد، مردم نیز دانستند که این نگارگری نه تنها چینی نیست، بلکه متعلق به فرهنگ و تاریخ همین مرز و بوم است. در واقع کسانی که این بنر را طراحی کردند و در سطح شهر قرار دادند، هدفی به جز ترغیب مردم به زدن ماسک برای محافظت در مقابل کرونا نداشتند.

از نظر محمود محمدی تبریزی، هنرمند نقاش دوره ما، انتخاب این تصاویر در چنین شرایطی کج سلیقگی بوده است، وی گفته است: « مشابه این عکس ها زیاد است و به نظرم این ها همه کج سلیقگی در انتشار عکس است. کسی که عکسی را انتخاب می کند، حتما باید مسائلی را درباره مکان و زمان آن در نظر بگیرد.»

البته باید در نظر گرفت که انتخاب اثر از میان انبوه آثار ایرانی سخت است، چرا که تصویر مورد نظر علاوه بر این که نباید ممیزی های مرسوم درباره اندام و لباس را داشته باشد، باید فاقد نکات منفی سیاسی و مذهبی نیز باشد. علاوه بر این، معمولا تیم انتخاب باید آثار نقاشانی را انتخاب کنند که زنده نیستند.

یکی دیگر از علل این که این سوءتفاهم برای مردم پیش آمد، نبودن اطلاعات اثر و صاحب اثر پای تصاویری بود که در سطح شهر روی بنر های تبلیغاتی نصب شده بودند. اگر بنر نصب شده اطلاعات کاملی به مخاطبان در این زمینه می داد، شاید اکنون شاهد به وجود آمدن این مقدار حاشیه درباره این پویش نبودیم.