دیسلکسی یا خوانش پیشی در کودکان چه نشانه هایی دارد؟ + راه درمان

دیسلکسی Ddyslexia یا خوانش پریشی یک اختلال یادگیری است که در خواندن نمود پیدا می کند و علت آن وجود مشکل در تشخیص صداها و یادگیری ارتباط آنها با حروف و لغات می باشد. این نوع اختلال و عدم توانایی خواندن در بین کودکان رایج است. خوانش پریشی در کودکان دارای بینایی و هوش طبیعی اتفاق می افتد. گاهی این اختلال تا مدت ها و حتی تا بزرگسالی تشخیص داده نمی شود. درمانی برای خوانش پریشی وجود ندارد و در تمام عمر با فرد همراه است. علت آن نیز ویژگی های موروثی است که بر روی چگونگی عملکرد مغز تاثیر می گذارد. به هرحال اکثر کودکان مبتلا به خوانش پریشی با آموزش ها و برنامه های خاص موفق عمل می کنند. حمایت های عاطفی نیز خیلی مهم هستند.

نشانه های دیسلکسی

تشخیص علائم خوانش پریشی قبل از ورود کودک به مدرسه کار سختی است، اما برخی کلیدهای اولیه وجود یک مشکل را نشان می دهند. زمانی که کودک به سن مدرسه می رسد، معلم اولین شخصی است که وجود مشکل را تشخیص می دهد. زمانی که کودک شروع به یادگیری خواندن می کند، علائم مشخص می شوند.

قبل از ورود به مدرسه

علائمی که نشان می دهد کودک شما در معرض خطر ابتلا به خوانش پریشی است، عبارتند از:

• کودک صحبت کردن را دیر شروع می کند
• لغات جدید را به آهستگی فرا می گیرد
• در بیان اشعار کودکانه مشکل دارد
• در بیان ریتم و قافیه مشکل دارد

سن مدرسه

زمانی که کودک شما به مدرسه می رود، علائم خوانش پریشی وضوح بیشتری پیدا می کنند، از جمله علائم خوانش پر در زمان مدرسه عبارتند از:

• کودک با توانایی کمتر از سطح انتظار خود می خواند
• در پردازش و درک آنچه می شنود، مشکل دارد
• دستورالعمل ها را نمی تواند سریع درک کند
• ترتیب چیزها را به خاطر نمی سپارد
• در مشاهده شباهت ها و تفاوت های مربوط به حروف و لغات مشکل دارد
• در بیان تلفظیک لغت ناآشنا مشکل دارد
• در املا دچار مشکل است
• در یادگیری زبان خارجی دچار مشکل می شود

نوجوانان و بزرگسالان

علائم خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان مشابه علائم آن در کودکان است. گرچه درمان و مداخله سریع تر به نفع فرد مبتلا به اختلال خوانش پریشی است، اما به یاد داشته باشید هیچوقت برای شروع به درمان این اختلال دیر نیست. برخی نشانه های رایج خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان عبارتند از:

• مشکل در خواندن، از جمله خواندن با صدای بلند
• مشکل در فهم جوک ها و اصطلاحاتی که دارای معنای واضح و مشخصی نیستند، به عنوان مثال درک عبارت آب خوردن که به معنای راحت است، ممکن است برای فرد مبتلا به خوانش پریشی سخت باشد
• مشکل در مدیریت زمان
• مشکل در خلاصه کردن یک داستان
• مشکل برای حفظ کردن برخی موارد
• مشکل در حل مسائل ریاضی

زمان مراجعه به پزشک

خوانش پریشی اختلالی است که بر اثر آن کودک دیرتر از حد انتظار شروع به خواندن می کند. اکثر کودکان در مهدکودک یا کلاس اول خواندن را یاد می گیرند، اما کودکان مبتلا به خوانش پریشی معمولا تا آن زمان نمی توانند اصول خواندن را یاد بگیرند.

اگر توانایی خواندن فرزندتان کمتر از حد انتظار شماست و یا علائم دیگر مربوط به دیسلکسی را در وی مشاهده می کنید، به پزشک مراجعه کنید. اگر این اختلال در دوران کودکی تشخیص داده نشده یا درمان نشود، مشکلات خواندن فرد تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند.

علت خوانش پریشی چیست؟

خوانش پریشی مربوط به ژن هایی است که چگونگی رشد مغز را کنترل می کنند. به نظر می رسد این شرایط ارثی است و در بین اعضای یک خانواده مشاهده می شود.

عوامل ژنتیکی و ارثی بر روی بخش هایی از مغز تاثیر می گذارند که با زبان درگیر هستند و بر روی توانایی تبدیل حروف و لغات به گفتار تاثیر می گذارند.

برخی عوامل تشدید کننده خوانش پریشی عبارتند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به دیسلکسی
• تفاوت های فردی در بخش هایی از مغز که خواندن را ممکن می سازد

پیامدهای خوانش پریشی

این اختلال پیامدهایی را نیز در پی خواهد داشت که عبارتند از:

• مشکل در یادگیری. از آنجایی که مهارت خواندن اساس یادگیری دیگر مهارت ها در مدرسه است، بنابراین کودک مبتلا به خوانش پریشی در بسیاری از کلاس ها دچار مشکل می شود.
• مشکلات اجتماعی. درمان نکردن خوانش پریشی باعث کم شدن اعتماد به نفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، پرخاشگری و انزوا در فرد مبتلا می شود.
• مشکل در بزرگسالی. ناتوانی در خواندن و درک مطالب باعث می شود کودک از رسیدن به توانایی های بالقوه خود بازماند. این امر دارای پیامدهای طولانی مدت آموزشی، اجتماعی و اقتصادی خواهد بود.

کودکان مبتلا به خوانش پریشی بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا ADHD هستند، عکس این مسئله نیز امکان دارد. بیش فعالی و نقص در توجه باعث تکانشگری و عدم تمرکز می شود که درمان خوانش پریشی را سخت تر می کند.

درمان اختلال

هیچ راهی برای برطرف کردن مشکلات موجود در مغز که منجر به خوانش پریشی می شوند، وجود ندارد. به هرحال تشخیص سریع و به موقع و ارزیابی فرد بیمار برای مشخص کردن نیازهای وی و انتخاب روش درمانی مناسب به بهبود فرد کمک می کنند.

نقش والدین در کمک به کودک مبتلا به دیسلکسی

والدین در میزان موفقیت کودک نقش مهمی دارند. اگر کودک مبتلا به خوانش پریشی دارید، بهتر است نکات زیر را به خاطر بسپارید:

• هر چه سریعتر به مشکل کودک خود رسیدگی کنید. زودتر به پزشک مراجعه کنید. اقدام سریع تر به بهبود علائم کمک می کند.
• برای کودک خود با صدای بلند بخوانید. خواندن با صدای بلند را از زمانی که کودک ۶ ماهه یا حتی کمتر است، شروع کنید. سعی کنید به کتاب های ضبط شده همراه با کودک خود گوش دهید. زمانی که سن کودک بیشتر شد، با او کتاب بخوانید.
• با مدرسه کودک همکاری کنید. با معلم کودک خود در مورد چگونگی کمک کردن به او صحبت کنید.
• در زمان خواندن کودک را تشویق کنید. برای بهبود مهارت های خواندن، کودک باید تمرین کند. بنابراین کودک را به خواندن مطالب مختلف تشویق کنید.

بزرگسالان مبتلا به خوانش پریشی نیز مشکلاتی دارند و انجام برخی کارها برایشان سخت خواهد بود. اگر خود شما به این اختلال مبتلا هستید، برای بهبود علائم و عملکرد بهتر می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• بدون توجه به سن خود، مهارت خواندن خود را مورد ارزیابی قرار دهید و در این راه به دنبال کمک باشید.
• از هر فرصتی برای خواندن استفاده کنید.

تکنیک های آموزشی

دیسلکسی یا خوانش پریشی با استفاده از دیدگاه ها و تکنیک های آموزشی قابل درمان است و هر چه زودتر مداخلات درمانی شروع شوند بهتر خواهد بود. تست های روانشناسی به معلم کودک برای تعیین برنامه های اموزشی مناسب کمک خواهد کرد.

معلم ها ممکن است از تکنیک هایی شامل حواس شنیداری، بینایی و لامسه  استفاده کنند تا مهارت های خواندن فرد را بهبود بخشند. کمک به کودک در استفاده از حواس مختلف – به عنوان مثال گوش دادن به درس ضبط شده و یا دنبال کردن شکل یک حرف با استفاده از انگشت – به کودک کمک می کند تا اطلاعات را پردازش کند.

در صورت امکان در کلاس های آموزشی خصوصی می توانید موارد زیر را به کودک آموزش دهید:

• آموزش تشخیص کوچک ترین صداهایی که کلمات را می سازند (واج ها)
• شناخت حروف و صداهایی که یک لغت را تشکیل می دهند.
• درک آنچه می خواند
• خواندن با صدای بلند
• ساخت دایره لغات

کودکان مبتلا به این اختلال که در دوره مهد کودک یا کلاس اول کمک دریافت می کنند، معمولا به خوبی در مهارت خواندن در سنین بالاتر پیشرفت می کنند.

کودکانی که تا کلاس های بالاتر کمکی دریافت نمی کنند، ممکن است در مهارت خواندن دچار مشکلات دائمی شوند. کودک مبتلا به خوانش پریشی شدید ممکن است هرگز در زمان خواندن احساس راحتی نداشته باشد، اما می تواند مهارت های تقویت خواندن را یاد بگیرد.

مشکلات آکادمیک لزوما به معنای عدم موفقیت فرد مبتلا به خوانش پریشی نیست. دانش آموزان مبتلا به این اختلال ممکن است دارای مهارت و هوش بالایی باشند. بسیاری از این افراد خلاق هستند و دارای استعدادهای ریاضی، علوم و هنر نیز می باشند.

دیسلکسی باعث بروز چه اختلالات دیگری می شود؟

معمولا کودک مبتلا به خوانش پریشی به اختلالات دیگری نیز مبتلاست. به علاوه شرایطی وجود دارد که دارای علائمی مشابه خوانش پریشی هستند. در ادامه به اختلالاتی اشاره می کنیم که ممکن است با خوانش پریشی اتفاق بیفتند و یا با این اختلال اشتباه گرفته می شوند:

• بیش فعالی یا ADHD. این اختلال تمرکز را در زمان خواندن و دیگر فعالیت ها سخت می کند. حدود یک سوم دانش آموزان مبتلا به بیش فعالی دچار اختلال خوانش پریشی نیز هستند. لازم به ذکر است که معمولا معلم ها علائم خوانش پریشی را نادیده گرفته و تمام مشکلات را ناشی از بیش فعالی می دانند. شاید به این دلیل است که این کودکان به علت درک نکردن مطالب، نظم کلاس را مختل می سازند.
• اختلال پردازش شنوایی. این اختلال بر روی توانایی کودک برای تفکیک سازی صداها تاثیر می گذارد. این کودکان در فهم آنچه دیگران بیان می کنند، دچار مشکل می شوند.
• مشکلات پردازش بصری. این اختلال تشخیص تفاوت های مربوط به شکل حروف را سخت می کند. کودکان مبتلا به این مشکل معمولا از تاری دید شکایت دارند و با حروف اطراف صفحه مشکل دارند. این کودکان با بستن یک چشم راحت تر می توانند بخوانند.
• اختلال نوشتن. این اختلال بر روی توانایی نوشتن و املای کودکان تاثیر می گذارد. به علاوه سازماندهی افکار برای این کودکان سخت است. بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال نوشتن، دچار خوانش پریشی نیز می شوند.