جمال خاشقجی که بود؟بیوگرافی روزنامه نگار منتقد عربستان سعودی که به قتل رسید

جمال خاشقجی در سال ۱۹۵۸ در شهر مدینه عربستان به دنیا آمد. خاشقجی روزنامه‌نگار، مقاله‌نویس و نویسندهٔ اهل کشور عربستان سعودی بود که از سیاست های شاه سعودی و دیگر حکمرانان عربستان انتقاد می کرد. وی همچنین مدیر و سردبیر ارشد شبکهٔ خبری «العرب» و از منتقدان نحوه حکمرانی در عربستان بود. او همچنین از مخالفان روابط اسراییل و عربستان سعودی بود.

او زمانی سردبیر یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب عربستان به نام الوطن بود و از او به عنوان روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض و مشاور دولت عربستان یاد می‌شد. اما با قدرت‌گیری محمد بن سلمان، ستاره اقبال او افول کرد و سرانجام حتی ماندن در کشور را دشوار یافت.

خاشقجی در اوایل زندگی حرفه‌ایش، به عنوان خبرنگار چندین روزنامه مشغول به کار بود. علاوه بر کار رسانه‌ای، از سال ۲۰۰۴، مشاور رسانه‌ای شاهزاده ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در لندن و واشنگتن، بود.

او با شاهزاده ولید بن طلال، میلیاردر سعودی، هم روابطی داشت. این شاهزاده قرار بود شبکه‌ای ماهواره‌ای به نام العرب، راه‌اندازی کند. خاشقجی به سمت مدیر کل این شبکه منصوب شد، اما کار این شبکه مدت زیادی طول نکشید. در واقع، شبکه العرب، فقط یک روز پخش شد. خاشقجی را می‌توان یکی از نیرو‌های دوران ملک عبدالله بن عبدالعزیز، دانست.

خاشقجی در آن دوره، در رسانه‌های عربستان حضور فعالی داشت یادداشت‌های او به طور مکرر در روزنامه سعودی الحیات منتشر می‌شد. اما در دوره ملک سلمان و پسرش محمد ماجرا متفاوت شد. شاهزاده محمد بن سلمان، با استفاده از موقعیت پدرش، به سرعت مدارج ترقی را طی کرد. او ابتدا دو ولیعهد را کنار گذاشت و بسیاری از شاهزادگان و روزنامه‌نگاران منتقد را از سر راه خود برداشت.

خاشقجی از دسامبر ۲۰۱۶، به تدریج از حکومت عربستان فاصله گرفت. او ابتدا در یک اندیشکده‌ای در واشنگتن از صعود دونالد ترامپ و سیاست او در خاورمیانه انتقاد کرد. در آن زمان، به دلیل اینکه او یک فرد نزدیک به حکومت شناخته می‌شد، یک مقام رسمی سعودی مجبور شد اظهارات انتقادآمیز خاشقجی را یک نظر شخصی بداند.

این مقام به خبرگزاری رسمی عربستان گفته بود که انتقادات خاشقجی از ترامپ، منکعس‌دهنده دیدگاه دولت عربستان نیست. در آن زمان، سعودی‌ها بسیار مراقب بودند که کسی از چهره‌های نزدیک به حکومت، از ترامپ انتقاد نکند. چرا که ترامپ به تازگی انتخاب شده بود و سیاست او در قبال خاورمیانه در حال شکل‌گیری بود. به همین دلیل، انتقادات خاشقجی با واکنش سریع دولت عربستان مواجه شد و دولت او را از نوشتن و حضور در رسانه‌ها ممنوع کرد.

پس از شروع بازداشت شاهزادگان توسط بن سلمان، این روزنامه‌نگار برای مدتی سکوت اختیار کرد و فعالیت‌های رسانه‌ایش را محدود کرد. اما سرانجام سال گذشته، به طور داوطلبانه به تبعید خودخواسته در واشنگتن تن داد. پس از استقرار در واشنگتن، یادداشت‌های انتقادی متعددی علیه ولیعهد عربستان و سیاست‌های داخلی و خارجی او، بخصوص جنگ یمن، نوشت.

یادداشت‌های او در رسانه‌های مشهوری همچون اشپیگل و فایننشال تایمز منتشر می‌شد. در این اواخر، او در روزنامه واشنگتن‌پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی طی یادداشتی در مجله آلمانی دیر اشپیگل، از تمرکز قدرت و سرکوب منتقدان توسط بن سلمان انتقاد کرده بود.

کشته شدن در استانبول

وی پس از آنکه برای ثبت ازدواج خود به سفارت عربستان در استانبول رفت ناپدید شد. عربستان مدعی است که وی از سفارت خارج شده اما نامزد وی این موضوع را رد می‌کند. نام وی در لیست افراد تحت تعقیب بن سلمان قرار داشت. سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه تأکید دارد که وی در داخل کنسولگری عربستان است.

رویترز از قول منابع ترکیه‌ای: ارزیابی اولیه پلیس ترکیه نشان می‌دهد که جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسیده‌است.

الجزیره می‌گوید قتل جمال خاشقجی از پیش برنامه‌ریزی شده بود و کنسولگری جسد او را از ساختمان خارج کرده‌است. نیویورک‌تایمز به نقل از رئیس «انجمن رسانه‌های عربی»: مقام‌های ترکیه تکه‌تکه شدن جسد خاشقچی را تأیید کرده‌اند.

چرا جمال خاشقجی به کنسولگری رفت؟

جمال خاشقجی به کنسولگری رفت تا مدرکی دال بر جدایی از همسر سابقش دریافت کند تا بتواند با خدیجه، نامزد ترک خود ازدواج کند. یک مقام عربستان سعودی روز چهارشنبه تائید کرد که آقای خاشقجی برای کارهای اداری به کنسولگری وارد شده بود اما افزود او “پس از مدت کوتاهی ساختمان را ترک کرد.”

خدیجه گفته بود جمال خاشقجی از این که مجبور بود به کنسولگری برود، “ناراحت و عصبی” بوده است.

در هنگام ورود، به آقای خاشقجی گفته شد تلفن موبایل خود را تحویل دهد، اقدامی که در شماری از سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها انجام می‌شود. خدیجه گفته است تلفن نامزدش پیش او است و آقای خاشقجی به او گفت در صورتی که از کنسولگری برنگشت با یکی از مشاوران رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، تماس بگیرد.

جمال خاشقجی در سپتامبر امسال در روزنامه واشنگتن پست نوشت: “من خانه‌ام، خانواده‌ام و شغلم را ترک کرده‌ام و صدایم را بلند می‌کنم و کاری غیر از این، خیانت به افرادی خواهد بود که در حال پژمردن در زندان هستند. من موقعی که خیلی‌ها نمی‌توانند حرف بزنند، حرف می‌زنم.”

روزنامه واشنگتن پست که آقای خاشقجی برای آن یادداشت می‌نوشت روز گذشته برای برجسته کردن خبر ناپدید شدن او ستونی در صفحه نخست خود را سفید و خالی منتشر کرد.

فرد هیات، سردبیر ستون یادداشت‌های واشنگتن پست امروز در واکنش به ادعای ترکیه گفته: “جمال یک روزنامه‌نگار متعهد و شجاع ‘بود’ یا آن طور که ما امیدواریم درست باشد ‘هست’. او عاشق کشورش بود با عشق به میهن‌اش می‌نوشت. در داخل کشورش، خاورمیانه و جهان اعتبار و احترام داشت و ما خیلی به همکاری با او بسیار افتخار می‌کردیم.”