چرا با سنگ روی قبر می زنیم؟ + آداب زیارت اهل قبور

زیارت ائمه اطهار (ع) و امامزادگان پیش از آنکه برای نسل و قرون جدید دارای اهمیت باشد، پیش از ما نیز برای بزرگان، علما، نیاکانمان حائز مقام و اهمیت بوده است. در بین زیارات بقاع متبرکه و حرمین شریفین، زیارت اهل قبور یکی آداب مستحبی است که بازماندگان به دیدار خانه ابدی اموات خود می روند و علاوه بر طلب مغفرت برای آنها و فرستادن صلوات بر روح پاکشان، با آنها ساعتی را هم‌صحبت می‌شوند.

در بین شیعه و احادیثی که وجود دارد، یقین براین است که مردگان زنده هستند و تا روز محشر بر اعمال و خیراتی که برای آنها فرستاده می‌شود آگاه هستند، از این روی زیارت قبور باعث شادی روح آنها می شود. اما این زیارت همراه با آدابی است که در زیر بخش‌هایی از آن را می‌خوانیم:

آداب زیارت اهل قبور

زیارت قبور آدابى دارد که شخص زائر، باید آن را رعایت کند و از آن جمله است:

۱- زائر باید پاک باشد.

۲- زائر از ناحیه پاى میت وارد شود، نه سرش.

۳- هنگام زیارت رو به روى میت باشد.

۴- هرچه مى تواند قرآن بخواند و مستحب است یاسین و توحید.

۵- دعا کردن به میت رو به قبله.

۶- هنگام قرائت قرآن، رو به قبله بنشیند.

۷- آب پاک روى قبر بپاشد.

۹- براى اموات صدقه بدهد.

۱۰- زائر پابرهنه باشد و قبر‌ها را لگد نکند.

بهترین زمان برای زیارت اموات

از بهترین مواقع زیارت، بعد از ظهر روز پنجشنبه تا غروب است. صبح شنبه و صبح جمعه از اذان صبح تا طلوع آفتاب هم زیارت اهل قبور فضیلت دارد.

در روایت است که فاطمه (س) بعد از وفات پدر بزرگوارش هفته‌ای دو روز (روز دوشنبه و روز پنجشنبه) به زیارت شهدا می‌رفتند.

اما زیارت اهل قبور در شب کراهت دارد، چراکه در حدیث است که ارواح شب ها؛ جمع میشوند در وادی اسلام و توجه خصوصی به قبر آنان خوش آیندشان نیست (گفته شده است که ارواح مومنین در شب‌ها به وادی السلام و ارواح گناه کاران و کفار به برهوت برده می‌شوند.) پس اگر انسان (بالاجبار و یا ضرورتا) در شب عبورش در قبرستان افتاد؛ بهتر است ابتدا فاتحه و زیارت عمومی بخواند و سپس وارد شود؛ و مکروه است ماندن بر سر قبر غیر پیغمبر و امام، خصوصا در شب مگر برای غرض صحیحی مثل تلاوت قرآن.

در کامل الزیاره از حضرت صادق (ع) روایت شده که فرمودند: مردگان را، چون پیش از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند و جواب شما را مى دهند و اگر بعد از طلوع آفتاب زیارت کنید مى شنوند، ولی جواب نمى دهند.

فضیلت زیارت قبور مؤمنان

۱ـ در «کامل الزیارات» از موسى بن جعفر (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس قادر بر زیارت ما نباشد صالحان از دوستان و موالیان ما را از زیارت کند تا ثواب زیارت ما براى او نوشته شود و کسى که قادر بر صله و نیکى به ما نباشد به صالحان از موالیان ما نیکى کند تا ثواب نیکى به ما برایش نوشته شود.

۲ـ از یکى از یاران امام رضا (ع) (محمّد بن احمد بن یحیى اشعرى) روایت شده که آن حضرت فرمود: هر کس نزد قبر برادر مؤمن خود برود و دست بر روى قبر بگذارد و هفت مرتبه سوره «انا انزلناه» بخواند در روز «فزع اکبر» (روز قیامت که روز ترس بزرگ است) ایمن خواهد بود.

ظاهر بعضى از روایات این است که همین ثواب براى صاحب قبر نیز خواهد بود.

۳ـ از روایاتى که در بحث «کیفیّت زیارت قبور مؤمنان» خواهد آمد، به دست مى آید که با خواندن بعضى از اذکار، گناهان بسیارى از زائر و پدر و مادرش بخشوده مى شود و نیز استفاده مى شود که عذاب روز قیامت از انسان دور مى شود.

۴ـ از بعضى از روایات به دست مى آید که انسان با رفتن به زیارت قبر والدین خود مى تواند بعضى از کمبود‌ها را که از جهت عدم رعایت حقوق آن‌ها در زمان حیاتشان از او حاصل شده جبران کند و حتّى به حوایجش برسد به این صورت که اوّل براى والدین استغفار کند و سپس حاجتش را از خداوند بطلبد.

۱ـ زائر رو به قبله قرار مى گیرد و دست روى قبر مى گذارد چنان که از دو روایت عبدالرحمن بن ابى عبدالله و محمّد بن احمد بن یحیى به دست مى آید.

۲ـ هفت مرتبه سوره «انا انزلناه» بخواند چنان که در روایت «اشعرى» گذشت. در بعضى از روایات اشاره به سوره حمد نیز شده است و مناسب است در صورتى که توفیق رفیق او گردد از سوره هاى دیگر قرآن براى شادى روح آن میّت مانند «یس»، «مُلک» و «واقعه» استفاده کند.

۳ـ این دعا را بخواند: «اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُسْلِمینَ، اَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ، وَنَحْنُ اِن شآءَ اللهُ بِکُمْ لاحِقُونَ»
سلام بر اهل این دیار (خانه ها) از مؤمنین و مسلمانان شما پیشروان ما (در این راه) بودید و ما هم ان شاءالله به شما ملحق خواهیم شد.
همان گونه که از امام صادق (ع) نقل شده است.

۴ـ بگوید: «اَللّهُمَّ رَبَّ هذِهِ الاَْرْواحِ الْفانِیَهِ، وَالاَْجْسادِ الْبالِیَهِ، وَالْعِظـامِ النَّخِرَهِ الَّتى خَرَجَتْ مِنَ الدُّنْیا وَهِىَ بِکَ مُؤْمِنَهٌ، اَدْخِلْ عَلَیْهِمْ رَوْحاً مِنْکَ، وَسَـلامـاً مِنّى.»
خدایا اى پروردگار این روان هاى از دنیا رفته و پیکرهاى پوسیده و استخوان هاى متلاشى شده اى که از دنیا بیرون رفته اند در حال ایمان به تو بفرست بر آن‌ها رحمت (و آمرزشى) از جانب خود و سلامى از من.

از امام حسین (ع) نقل شده که هر کس داخل قبرستان شود و این دعا را بخواند خداى متعال به عدد خلقش، از زمان خلقت آدم تا قیامت براى او حسنه مى نویسد.

۵ـ از امیرمؤمنان (ع) نقل شده که هر کس داخل قبرستان شود و بگوید: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، مِنْ اَهْلِ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، یا اَهْلَ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، بِحَقِّ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، مِنْ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، یا لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، بِحَقِّ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، اِغْفِرْ لِمَنْ قالَ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَاحْشُرْنا فى زُمْرَهِ مَنْ قالَ لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ، عَلِىٌّ وَلِىُّ اللهِ.»

بنام خداى بخشاینده مهربان سلام بر اهل کلمه «لااله الاّ الله» از طرف اهل کلمه «لااله الاّ الله» اى اهل «لااله الاّ الله» به حقّ این کلمه مقدّسه «لااله الاّ الله» (آیا) چگونه یافتید (پاداش) گفتار «لااله الاّ الله» را از خود کلمه مقدّسه «لااله الاّ الله» اى که معبودى نیست جز خدا به حقّ این کلمه مقدّسه «لااله الاّ الله»، بیامرز هرکه را که گوید «لااله الاّ الله» و محشور کن ما را در زمره گویندگان «لا اله الاّ الله» محمّد رسول الله، على ولى الله.

خداوند ثواب بسیاربراى او و پدر و مادرش مى نویسد.

در روایات برای زیارت کردن قبر، آدابی ذکر شده است؛ بسیاری از این آداب، به جهت احترام گذاشتن به مرده و گاه برای به وجود آوردن ارتباط بین آنهاست. به گونه‌ای که در بعضی از روایات آمده است وقتی به قبرستان می‌روید یک قبر را مشخص نموده و به زیارت آن روید: «شخصی از امام موسی کاظم (ع) سؤال کرد: مؤمنی که مرده باشد، آیا کسی که قبر او را زیارت می‌کند، آگاه بدان است. امام فرمود: بله و تا زمانی که بر سر قبر او است، مرده با او مأنوس گشته و آرامش می‌یابد و زمانی که بلند شده و از کنار قبر بلند می‌شود، وحشت به درون قبر می‌رود».

از دیگر عواملی که سبب به وجود آمدن ارتباط بین کسی که بالای قبر بوده و کسی که در درون قبر است، می‌شود، دست گذاشتن بر روی قبر مرده است: راوی می‌گوید: از امام صادق (ع) در مورد قرار دادن دست بر روی قبر میت سؤال کردم که این کار به چه معنا است؟ امام فرمودند: پیامبر اکرم (ص) این را برای پسرشان بعد از دفن انجام دادند. سپس از امام در مورد این که چگونه دست را بر روی قبر قرار دهیم سوال کردم؟ امام در پاسخ انگشت خود را به سمت زمین گرفتند و آن را بر روی زمین قرار داده و سپس بلند کردند».

در روایتی از امام صادق علیه السلام پیرامون زیارت اهل قبور آمده که، چون در بین قبر‌ها هستی یازده مرتبه سوره «قل هو الله» را قرا ئت کن وثوابش رابه روح آنان هدیه نما، زیرا کسی که این عمل را به جای آورد خداوند به عدد همه مردگان ثواب و پاداش به او عنایت فرماید.