شکل و شمایل جشنواره‌های بزرگ و معتبر سینمایی چگونه است؟

جشنواره فیلم فجر که سال‌هایی نام بین‌المللی را بر خود داشت و حالا چند سالی می‌شود که بخش ملی و بین‌المللی را از یکدیگر جدا کرده‌اند. سال‌هاست در کشور بحث برگزاری استاندارد جشنواره فیلم فجر مطرح است و مسئولان برگزاری هم اجرایی کردن برخی برنامه‌ها را به نمونه‌های خارجی شبیه می‌دانند. اما صرف‌نظر از اینکه دقیقا کدام بخش از جشنواره‌ ما شباهتی به مدل‌های برگزار شده در دیگر کشورها دارد، به این نکته می‌توان اشاره کرد که جشنواره‌های بزرگ دنیا که همه ما بارها و بارها نام آن‌ها را شنیده‌ایم، چارچوب‌های مشخصی دارند که هر ساله تکرار می‌شود. از نحوه انتخاب آثار حاضر و بخش‌های مختلفی که جشنواره دارد تا مشخص بودن جوایزی که به آثار مختلف می‌دهند. با اینکه برخی جشنواره‌ها مانند کن یا برلین بخش‌های زیادی دارند که حتی ممکن است مخاطب را گیج کند، اما با همین بخش‌های زیاد توانسته‌اند در هر دوره میزبان تعداد فیلم‌های بسیاری باشند. اتفاقی که در ایران تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسید، از آن‌جایی که جشنواره برای ما یعنی دیدن همه فیلم‌ها و تصور کنید اگر در ۱۰ روز بخواهیم همه ۳۰۰ فیلم را ببینیم و در نشست‌های رسانه‌ای آن‌ها هم شرکت کنیم! این کار قطعا امکان پذیر نیست و البته در جشنواره‌های دیگر مخاطبان بر اساس برنامه اعلام شده انتخاب می‌کنند که کدام اثر را در کدام سالن به تماشا بنشینند و خودشان هم می‌دانند با هر انتخاب، فیلم‌های دیگری را از دست می‌دهند، اما این همان جشنواره است، چند روز شلوغ، پر سر و صدا و البته پرکار که احتمالا همه آثارش را همه نمی‌بینند.

در این گزارش نگاهی داریم به شکل و شمایل جشنواره‌های بزرگ و معتبر سینمایی که سالانه در گوشه و کنار دنیا برگزار می‌شوند.

کن

نخستین دوره جشنواره فیلم کن قرار بود در سال ۱۹۳۹ در شهر ساحلی کن به ریاست لوئی لومییر برگزار شود که به دلیل جنگ در اروپا تنها با یک نمایش خصوصی افتتاح شد. بعد از آن نخستین دوره ۱۰ روزه این جشنواره در سپتامبر سال ۱۹۴۶ در شهر کن برگزار شد. از آن سال تاکنون این جشنواره که امسال ۷۱ ساله می‌شود، طی ۱۰ روز و در ماه می برگزار می‌شود. در این جشنواره در حدود دو هزار فیلم برای حضور گزینش می‌شوند تا در بخش‌های مختلف آن حضور داشته باشند، بخش‌هایی چون رقابتی نخل طلا، جایزه برای کارهای نو و نگاه‌ها نو، خارج از مسابقه، نمایش ویژه و چندین شاخه دیگر که هر کدام در همین مدت ۱۰ روز دیده و داوری می‌شوند.

پراعتبارترین جایزه توزیع شده در جشنواره فیلم کن نخل طلایی است که به بهترین فیلم تعلق می‌گیرد.

ونیز

جشنواره بین المللی فیلم ونیز قدیم‌ترین جشنواره سینمایی دنیاست و از سال ۱۹۳۲ شروع به کار کرده، این جشنواره در سال‌های جنگ جهانی دوم برگزار نمی‌شده است.  این جشنواره که در کنار برلین و کن از مهم‌ترین فستیوال‌های سینمایی به شمار می رود، مانند دیگر جشنواره‌ها از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که در نهایت جایزه شیر طلایی به بهترین فیلم می‌رسد. همچنین بهترین بازیگر زن و مرد نیز جام ولپی را دریافت می‌کنند.

از سال ۱۹۳۵ جشنواره به رویدادی سالانه تبدیل شد و مدیریت جشنواره را به اوتاویو کروز دادند و جایزه بازیگران به «جام ولپی» تغییر نام داد. همچنین از سال ۱۹۳۶ هیات داوران بین المللی داوری فیلم ها را برعهده گرفتند. از سال ۱۹۳۷ نمایش فیلمها در سالن سینما پالاز انجام می‌شد. امروزه همچنین شیر نقره‌ای به بهترین کارگردان در بخش مسابقه ونیز اهدا می‌شود. با در نظر گرفتن بخش‌های مختلف جشنواره که تعداد فیلم‌ها متغییر است، در حدود ۸۰ فیلم در این جشنواره به نمایش درمی‌آید.

برلین

جشنواره فیلم برلین که به نام برلیناله Berlinale هم شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین جشنواره‌های دنیا است و در کنار جشنواره‌های ونیز و کن، مثلث معتبرترین رویدادهای سینمایی جهان را می‌سازد.

این جشنواره که امسال به شصت و هشتمین دوره خود می‌رسد، هر سال به مدت ۱۰ روز در ماه فوریه (بهمن) برگزار می‌شود. جشنواره‌ای که در آن هم فیلم‌های جریان تجاری و هم جریان هنری را می‌توان دید و هر سال بیش از ۴۰۰ فیلم در بخش‌های گوناگون آن به نمایش در می‌آید.

جشنواره برلین ۳۰۰ هزار بلیت مخصوص تماشاچیان دارد که هرساله خیلی زود به فروش می‌روند، اما به طور کلی در مدت زمان برگزاری این جشنواره بیش از ۲۰ هزار دست اندرکار صنعت سینما و نزدیک به ۴۰۰۰ خبرنگار از مهمترین رسانه‌های دنیا حضور دارند و همچنین جشنواره از بخش‌های متفاوت و زیادی تشکیل شده و در عین حال بخش بازار این جشنواره یکی از بزرگترین رویدادهای این فضا است.

جایزه اصلی جشنواره برلین «خرس طلایی» است و در سه شاخه بهترین فیلم، بهترین فیلم کوتاه و یک عمر دستاورد هنری اهدا می‌شود، همچنین این خرس نماد شهر برلین نیز هست.

جایزه خرس نقره‌ای نیز جایزه دیگری است که در رشته‌هایی چون بهترین کارگردان، بهترین بازیگر مرد و زن، بهترین فیلمنامه و بهترین موسیقی فیلم به برگزیده اهدا می‌شود.

لوکارنو

جشنواره لوکارنو چهارمین جشنواره معتبر فیلم در دنیاست که در شهر لوکارنو کشور سوئیس برگزار می‌شود. این شهر هر ساله به مدت یازده روز در ماه آگوست میزبان حدود ۱۸۰ هزار نفر از سینمادوستان، ۱۱۰۰ خبرنگار و ۳۴۰۰ نفر از متخصصان سینما است.

بسیاری از دوستداران سینما در نقاط مختلف جهان خود را به این شهر کوچک در قلب اروپا می‌رسانند تا جدیدترین ساخته های کارگردان‌های اغلب ناشناخته دنیا را به تماشا بنشینند. با وجود آمارهای اعلام شده هرساله حدود ۲۰۰ فیلم در این جشنواره به نمایش گذاشته میشود که  تقریبا ۳۰ فیلم از این تعداد از تولیدات سینمای  فرانسه هستند.

جشنواره لوکارنو در تاریخ ۲۳ اگوست سال ۱۹۴۶ با نمایش فیلم «خورشید من» ساخته جیاکوموجنتیلومو در گرند هتل شهر لوکارنو آغاز به کار کرد.

فیلم‌ها در جشنواره در ۱۰ بخش نمایش داده می‌شوند که شامل فیلم‌های متنوع چه در قالب ژانر و چه در ساختار هستند و معروف‌ترین محل پخش فیلم‌ها همان پیاتزا گرانده است.

در بخش رقابتی این جشنواره مهمترین  جایزه با نام یوزپلنگ طلایی به بهترین فیلم جشنواره اهدا می شود و پاداش این جایزه به کارگردان و تهیه کننده فیلم تعلق می گیرد.

تورنتو

جشنواره جهانی فیلم تورنتو رویدادی غیررقابتی عمومی و از مهم‌ترین جشنواره‌های سینمای آمریکای شمالی است که هر ساله از هفتم تا هفدهم سپتامبر در ایالت انتاریو کانادا، شهر تورنتو برگزار می‌شود. جشنواره فیلم تورنتو هر ساله پس از روز جهانی کارگر آغاز می‌شود و ۱۰ روز ادامه دارد و در هر دوره به طور میانگین بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ فیلم در سالن‌های سینما در مناطق مرکزی تورنتو به نمایش گذاشته می‌شود.

جشنواره فیلم تورنتو گرچه خیلی کوچک و جمع جور آغاز به کار کرد، اما رفته رفته توانست جایگاه خودش را میان سینما دوستان، کمپانی‌ها و فیلمسازان پیدا کند، تا جایی که سال ۲۰۱۶ حدود ۱۸۰۰ نفر از اهالی رسانه این جشنواره را پوشش خبری دادند و در جشنواره حاضر بودند.

نخستین دوره جشنواره تورنتو در سال ۱۹۷۶ با عنوان «جشنواره جشنواره‌ها» آغاز به‌کار کرد. جالب است بدانید در سال نخست مردم تورنتو می‌توانستند با پنجاه دلار تمام برنامه‌های جشنواره شامل فیلمهای بلند داستانی و مستندها را ببینند و در برنامه‌های ویژه شرکت کنند.

در سال‌های اخیر بیش از ۲۵۰٬۰۰۰ هزار نفر برای هر دوره بوده است که در سال ۲۰۰۹ به بالاترین حد خود رسید. در این دوره ۲۸۷٬۰۰۰ نفر از عموم مردم و اهالی سینما با خرید بلیت در سالن‌های نمایش حضور یافتند و افزون بر آن بیش از ۲۳۹٬۰۰۰ نفر در نمایش عمومی میدان یانگ-داندس فیلم‌ها را به صورت رایگان تماشا کردند.

جشنواره فیلم تورنتو در اصل یک جشنواره غیررقابتی است و بخش مسابقه رسمی و هیات داوران ندارد، اما در پایان بهترین فیلم با آرای تماشاگران انتخاب می‌شود و به آن فیلم، جایزهٔ انتخاب مردم تعلق می‌گیرد. روند انتخاب هم به این شکل است که آرای مردم به صندوق ریخته یا به صورت آنلاین جمع آوری می‌شوند.

بخش های فیلم مستند و جنون نیمه شب نیز جایزه انتخاب مردمی دریافت می‌کنند ولی در این دو بخش علاوه بر برنده جایزه اول، انتخاب های دوم و سوم نیز اعلام میشوند.

کارلووی‌واری

جشنواره فیلم کارلووی مهم‌ترین جشنواره اروپای مرکزی و شرقی است که نخستین دوره جشنواره در سال ۱۹۴۶ در شهر ماریانسکی برگزار و سال بعد به شهر کارلووی واری منتقل شد.

هر سال بیش از ۲۰۰ عنوان فیلم جدید از نقاط مختلف جهان در این جشنواره که نیمه نخست ماه ژوئیه هر سال برگزار می‌شود، عرضه می‌شود. جایزه اصلی جشنواره گوی بلورین است که در مراسم اختتامیه به برندگان اهدا می‌شود. مرکز اصلی این جشنواره که معمولا رویدادهای متنوعی هم دارد، هتل ترمال است اما سالن‌های سینمایی شهر فیلم‌های جشنواره را به نمایش درمی‌آورند.

فیلم‌هایی در بخش مسابقه جشنواره کارلووی‌واری نمایش داده می‌شوند که در بخش های رقابتی جشنواره های دیگر حضور نداشته باشند. بخش رقابتی مستند جشنواره کارلووی واری رویداد مهمی محسوب می‌شود و بخشی از جشنواره به کشف هنرمندان و فیلمسازان مستقل اهل کشورهای کمتر شناخته شده است.

جایزه بزرگ جشنواره که به بهترین فیلم اهدا می‌شود تندیس گوی کریستالی است با ۲۵ هزار دلار وجه نقد. جایزه وِیژه هیات داوران جشنواره ۱۵ هزار دلار وجه نقد نیز همراه دارد. جایزه بهترین کارگردان، بهترین بازیگر زن و مرد نیز اهدا می‌شود. در بخش مستند دو جایزه به بهترین فیلم مستند اهدا می‌شود چون بخش مستند دو بخش مستندهای کوتاه‌تر از سی دقیقه و بلندتر از سی دقیقه را شامل می‌شود.

در سال‌های اخیر جشنواره کارلووی واری میزبان فیلم‌های بیش از ۴۰ کشور جهان است و تهیه‌کنندگان و فیلمسازان بین المللی و هالیوودی هر ساله به این جشنواره سفر می‌کنند.

بوسان

جشنواره جهانی فیلم بوسان یکی از جشنواره‌های مهم فیلم در آسیا است که سینماگران نوگرا لقب اسکار آسیایی را به آن داده‌اند این جشنواره هر ساله در ماه اکتبر در کلان‌شهر بوسان (یا بوسان) کره جنوبی برگزار می‌شود و دارای جوایز نقدی قابل توجه‌ای است.

جشنواره جهانی فیلم بوسان به‌عنوان نخستین جشنواره جهانی شبه‌جزیره کره در ماه سپتامبر (۱۳ تا ۲۱ ماه) ۱۹۹۶ آغاز به‌کار کرد. هدف از تاسیس جشنواره معرفی و حمایت از فیلمسازان تازه‌کار آسیایی بود و یکی دیگر از اهداف جشنواره جذب مخاطبان جوان بود. در نخستین دوره جشنواره ۲۲۴ مهمان از ۲۷ کشور مختلف حضور داشتند و ۱۷۳ فیلم از ۳۷ کشور مختلف در جشنواره به نمایش در آمد و در آن دوره ۱۸۰ هزار نفر حضور بهم رساندند.  در سال ۱۹۹۷ و دوره دوم جشنواره زمان برگزاری به ماه اکتبر تغییر کرد و از آن پس ماه اکتبر زمان برگزاری جشنواره جهانی فیلم بوسان شد.

در سال ۲۰۱۱ و شانزدهمین دوره برگزاری مرکز سینمایی بوسان در ناحیه «سنتروم سیتی» افتتاح شد. این مرکز ساختمان زیبایی با معماری جالب، اثری از معمار اتریشی «کوپ هیملبلاو» است که با هزینه ۱۵۰ میلیون دلار برای جشنواره ساخته شد و افتتاحیه و اختتامیه جشنواره در این محل برگزار می‌شود. سقف زیبای این عمارت به خاطر حالت فیزیکی‌اش در کتاب گینس ثبت شده است. مرکز سینمایی بوسان دارای چهار سالن سینما، اتاق‌های کنفرانس، مرکز رسانه‌ها و یک سینمای روباز بزرگ در محوطه ساختمان است.